مرتضی شکری

کارشناس حقوق بین الملل

شناخت حقوق خود و احقاق آن‌ یکی از دغدغه‌های انسان معاصر است. امروزه برای شناسایی و تعیین حقوق بشر و ارائه راهکارهای عملی برای تأمین آن و نیز الزام دولتها و ملل بر رعایت حقوق بشر، سازمانها و نهادهایی بین‌المللی تأسیس شده است.

 وجود این ‌گونه سازمانها و نهادها به خوبی نشان می‌دهد که دنیای معاصر،  انسان را بعنوان موجودی محق و مستحق می‌شناسد.[۱] و از اینرو برای آن حقوق متنوعی از جمله حق دانستن و کسب آزادانه اطلاعات بعنوان یکی از مبانی حقوق شهروندی را به رسمیت شناخته است. به نحوی که حق اطلاع رسانی را از  یک سو، تکلیفی برای دولت دانسته و از سوی دیگر، عاملی برای داشتن جامعه‌ای آگاه و توسعه یافته می‌دانند.

تحقق این حق در دوران کنونی که شبکه های ماهواره ای بخش مهمی از زیربناها و ساختارهای ارتباطی و اطلاعاتی جهان را به خود اختصاص داده اند به صورت گسترده تری مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که از آنها در کنار سایر رسانه های ارتباطی به عنوان رکن چهارم دموکراسی یاد می شود.

 اما متأسفانه امروزه در پشت صحنه  رسانه های جمعی، سیاست رسانه‌ای قدرت‌های سیاسی قرار گرفته و سبب شده تا رسانه ها به صورت سازمان یافته و رسمی، با گرفتن بودجه‌های سرّی توسط سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی هدایت می‌شوند

این رویکرد بدان دلیل است که رسانه ها بویژه رسانه های ماهواره ای می توانند دو نقش و کارویژه را داشته باشند؛ از یکطرف می توانند ایستارهایی نوین و ارزشهای مورد نظر یک قدرت سیاسی را در سظوح مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تبلیغ کنند.

 از طرف دیگر این رسانه ها می توانند در ارائه تصویر ذهنی نامطلوب، تولید ناامیدی و یاس در میان مردم کشور هدف به منظور تخریب وحدت ملی نقشی مخرب ایفا کنند و به عنوان یک عامل تهدید تلقی شوند.[۲]

لذا در سالهای اخیر شاهد آن هستیم که انبوهی از شبکه های ماهواره ای در پوشش فعالیت خبری و رسانه ای به منظور تحقق حق بهره مندی شهروندان کشورهای مختلف از امکان آزادی بیان و چرخش آزاد اطلاعات، مشغول به فعالیت شده اند.

فعالیتی که به نظر می رسد بدلیل نفوذ پذیری این شبکه ها از مجاری قدرت سیاسی بیش از آنکه خدمتی به عرصه حقوق بشر محسوب شود به عاملی برای نقض سایر مصادیق حقوق بشر تبدیل شده است.

بنابراین؛ در عمل بیشترین دستاورد رسانه های ماهواره ای ایجاد فرصت تصویر سازی مناسب و متناسب با قدرت سیاسی برخی کشورهای محدود بوده است. به طوریکه، آنچه امروزه به عنوان اخبار در رسانه‌های جهانی می‌بینیم یا می‌شنویم، عمدتا “منتخب” و “هدفمند” بوده و علل و پیامد‌های یک رخداد را بر اساس دیدگاهی ویژه و منحصر به فرد، بررسی می‌کنند.

 برای مثال،آمریکا در جنگ‌های ویتنام، بالکان، کارائیب، افغانستان، دو جنگ خلیج فارس و همچنین اقدامات روانی و رسانه‌ای‌اش علیه انقلاب اسلامی، جنگ رسانه‌ای  را به راه انداخته است که از برجسته‌ترین مؤلفه‌های جنگ نرم و کمک به پیشبرد جنگ سخت است.

این کشورها توانسته اند با استفاده از فناوریهای پیشرفته بخش اعظم اخبار و اطلاعات را به کنترل خود درآورند و با دایر کردن دفاتر شبکه های ماهواره ای در بسیاری از کشورهای جهان سوم بر افکار عمومی دنیا تاثیر گذار باشند و بدین ترتیب، شبکه های ماهواره ای غرب به ابزاری برای انتشار اخبار همسو با منافع کشورهای غربی مبدل شده اند. این در حالیست که رویکرد آنها در این زمینه با حق « آزادی بیان» و « جریان آزاد اطلاعات» که در ماده ۱۹ اعلامیه حقوق بشر نیز بدان اشاره شده در تضاد است.

شاهد این مدعا احساس نگرانی برخی قدرت های جهانی نسبت به ورود کشورهایی مثل ایران در عرصه فن آوری رسانه ای است به طوریکه پس از راه اندازی شبکه های ایرانی مانند العالم، پرس تی وی، هیسپان تی وی، آی فیلم و الکوثر، کشورهای صاحب تکنولوژی های ارتباطی به بهانه های سیاسی پخش این شبکه ها از  ماهواره های “یوتل ست، اینتل ست، اوپتوس و گالکسی” را متوقف کردند، اما همین کشورها چشمان خود را بر فعالیت شبکه های ماهواره ای فرقه گرا نظیر کلمه، بیان و متاسفانه اهل بیت بسته اند.

شبکه هایی که با پوشش حق آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات امروزه از بسترهای فنی غرب در زمینه ارتباطات، آزادانه بهره می برند و با دامن زدن به گرایشات و اختلافات مذهبی، ضمن توهین به مقدسات سایر مذاهب، بدنبال برانگیختن آتش جنگ مذهبی در جهان اسلام و ایران هستند.